Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Lozan’a eleştirel yaklaşımı yeni olmayan bir tartışmanın fitilini ateşledi. Gerçek şu ki, Lozan değişik toplum kesimlerinin farklı değerlendirmelerde bulunduğu bir antlaşmadır. Kimilerine göre Türkiye’nin kurucu belgesi olan antlaşma, kimilerine göre ise “Sevr’i göstererek Lozan’a mahkum” etme siyasetinin belgesidir. Kemalistler, tarihin o koşullarında yapılabilecek en doğru antlaşmanın yapıldığını iddia ederken, muhafazakar dindarlar, Antlaşma ile Türkiye’nin hak etmediği kayıpları yaşamıştır.

Tartışmanın önemli yanı, resmi tarih algısının İslami değerleri dışlayan tarih inşasının bir bunalımı ile karşı karşıya olmamıza işaret etmesidir. Ak Parti iktidarının İslami geleneği öne çıkararak modernleşme çabalarının, İslamsız modernleşme çabaları karşısındaki başarısı ve halkta gördüğü karşılık Kemalist kesimi ürkütüyor.

Unutmayın 15 Temmuz darbe koalisyonu, Ak Partiyi demokrasi içinde yenemeyeceklerini arayanların bir kalkışmasıydı. Asıl sorun Kemalistlerin Türkiye’nin geleceği konusundaki entelektüel yetersizlikleridir. "Türkiye yarın ne olacak" sorusuna eskisi gibi olsun demekten başka verecekleri bir cevabın olmaması,onları agresif davranmaya itiyor.

Lozan Antlaşması, Türkiye'de toplumsal kesimler arasında aynı düzende algılanmadığını kabul etmek zorundayız. Laik, Kemalist ve sol için Lozan bir zaferdir; Türkiye Cumhuriyetinin kurucu belgesidir. Muhafazakar dindarlar için ise Lozan İslam'dan vazgeçiş, Medeniyet değiştirme belgesidir. Aslında bütün tarih algısı böyledir. “Türkiye ne olmalıdır?” sorusuna verdiğimiz cevap aynı olmadığı gibi, “Türkiye ne idi?” sorusuna verdiğimiz cevap da aynı değildir. Tarih okumaları ideolojik olduğundan farklı Türkiye tasarımları olan toplum kesimleri Lozan’a farklı anlamlar yüklemektedir. Tarih başka türlü okunabilir mi? Sanmıyorum. İnsan geçmişi, şimdiyi ve geleceği belli değerler üzerinden okur.

Diğer yandan Lozan üzerinden yürüyen tartışma asla bir tarih tartışması ile sınırlandırılamaz. Dün üzerinden bugün ve yarını inşa etme tartışmasıdır. Türk siyasetinin ana çizgileri Lozan yorumuna dayanır. Muhafazakar dindarlar Lozan'ı Necip Fazıl anlayışı üzerinden okurlar. Necip Fazıl, tarihçi değildir kuşkusuz. Kemalist tarihçilerin ondan daha ileride oldukları da iddia edilemez tabi. Açık olan şu: Muhafazakar dindar siyasal akıl ve Kemalist siyasal akıl elbette Lozan'a aynı anlamı yüklemiyor.  Yüklemesi de beklenemez kuşkusuz.

Lozan tartışma geçmişte ne olduğuyla ilgili değil, yarın ne olacağı ile ilgili bir tartışmadır. Erdoğan Lozan tartışmasını Türkiye'nin geleceği üzerinden okurken, Kılıçdaroğlu geçmiştekine sahip çıkıyor. Asıl soru şu: geçen yüzyılın ilk yarısındaki bir antlaşma, yeni yüzyılın ilk yarısı için ne kadar elverişlidir. Dünya Lozan'ın hayatiyet kazandığı dönemden farklı bir dönemde yaşıyor. 
Lozan antlaşması kutsal bir metin, Lozan antlaşmasının maddeleri de ayet değildir. Tartışılmaz hiç değildir.

Kemalistlerin İslamsız bir Türk tarihi yaratma çabaları ile, kendilerini İslamla anlamlandıran anlayış arasındaki farktır Lozan konusunda yaşanan tartışma. Nurettin Topçu, Sezai Karakoç ve Necip Fazıl'ın Kemalist tarihçilerle yaşadığı tartışmanın temelinde de bu vardır. Daha derindeki soru şu: Türkiye ve Türk nedir?

Lozan konusunda Kemalist tarihçilerin kurdukları hegemonya bir anlamda resmi ve kabul edilebilir tek görüş olarak kalmış. Diğer eleştirel düşüncelere şiddetle karşı çıkılmış. Ünlü Tarihçi Enver Ziya Karal 'ın başına gelenler biliniyor. Merkezin dışından gelen düşünceler bu Kemalist ordotoksi tarih anlayışının baskınlığı karşısında susturuldu. Bazı muhafazakar tarihçilerde çareyi Kemalist ordotoksinin görüşlerini kabul etmekte ya da ona yakın bir tarih anlayışı geliştirmekte buldu.  İşin garibi her defasında eleştirel düşünceden söz eden kişilerin Lozan tartışması karşısındaki hazımsızlığı dikkat çekiyor. Eğer haklıysanız bu telaş niye? Bırakın tartışılsın.  Ayrıca "tarih tarihçilere bırakılmalı veya uzmanları tarafından tartışılmalıdır düşüncesi", tartışmayı tarih dışından gelenlere kapatan bir elitizmi içinde taşıyor.

Ana muhalefet partisi Genel Başkanı, Kılıçdaroğlu, "Nereden çıktı bu Lozan tartışması" diyor. Şunu anlamıyor. Bu tartışmayı ortaya atan senin bu tartışmaya balıklama atlayacağını biliyor. Ardından ekliyor "Yenikapı ruhu buysa biz yokuz arkadaş." Aslında "Yenikapı ruhu" Kılıçdaroğlu'nun isteyerek katıldığı bir şey değil, bir zorlama idi. Gerçek şu: Türkiye'nin tarihi bugünü ve gelecek tasarımı konusunda Kemalist, sol kesimle, muhafazakar dindarlar arasında aşılmaz duvarlar var. "Türkiye nedir?" sorusuna Kemalist-solcular ile muhafazakar dindarlar aynı cevabı vermiyor. Bu durum, her güncel tartışmada karşımıza çıkmaktadır.

Lozan tartışmasının önümüze serdiği bir diğer gerçek de, Muhafazakar dindar toplum kesimleri ve onların siyasal önderleri açısından Mustafa Kemal, asla sol-Kemalist toplum kesimleri gibi bir izlenecek önder olmadı. Kemalizm’in hukuksal anlamda Türk siyaseti üzerinde tartışmasız etkisi dolayısıyla muhafazakar siyasiler, devrimci, laik ve modernist Atatürk imgesine karşı, daha muhafazakar bir figür olan Gazi Paşa imgesini ürettiler. Şurası açık ki, muhafazakar siyasal aklın ürettiği Gazi Paşa imgesi Atatürk'e denk gelmiyordu. 
Yani Muhafazakar dindarların Gazi Paşa algısı ile Kemalist solun Atatürk imgesi arasında dağlar kadar fark var.

Öyle görülüyor ki, Lozan tartışması bir tarih tartışması değildir sadece. Bir kişilik, bir kimlik, bir kültür,bir medeniyet, bir geçmiş ve gelecek tasarımı tartışmasıdır.

Doğru ya da yanlış, Erdoğan Lozan üzerinden bir gelecek perspektifi sunuyor. Buna geçmişe dönerek cevap verilemez. Tartışma Lozan sonrası Türkiye üzerinedir. Erdoğan bir dönem uluslararası düzeni sağlayan antlaşma sonrası imkanları denemek istiyor. Doğrusu Erdoğan, Kemalistlerin aksine, Lozan’ın çizdiği sınırlara Türkiye’nin sığmayacağını düşünüyor.